“Türkiye Çevre Ajansının Kurulması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” (“Torba Kanun”), 30 Aralık 2020 tarihli ve 31350 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Torba Kanun, yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir.
İlgili düzenlemeyle birlikte, gündelik hayatımızda yollarda görmeye alıştığımız yeni nesil çevreci ulaşım aracı olan e-skuterlar yasal bir zemine oturtulmuştur.
E- Skuter Tanımı
Torba Kanun kapsamında, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’na (“KTK”) e-skuter ve bisiklet yolu tanımları eklenmiştir:
- e-skuter: Hızı en fazla 25 km/saate ulaşan, tekerlekli, ayak tahtası ve tutamağı olabilen, dikey bir direksiyon mekanizması içerebilen ve ayakta kullanılan taşıtlardır.
- bisiklet yolu: Yol seviyesinde bisiklet ve e- skuter kullanımı için özel olarak belirlenmiş ve yer işaretlemesi ile ayrılmış bölümdür.
- “Bisiklet şeridi: Yol seviyesinde bisiklet ve elektrikli skuter kullanımı için özel olarak belirlenmiş ve yer işaretlemesi ile ayrılmış bölümdür.”
Ayrıca bisiklet yolu tanımı başta olmak üzere, Karayolları trafik kanunu kapsamında bisikletle ilgili düzenlemelere, e-skuter da dahil edilerek ülkemiz hukuk sistemine entegre edilmiş mevzuatta yerini almıştır.
E-Skuter Kullanım Kuralları
Torba Kanun kapsamında, e-skuter kullanım kuralları belirlenmiştir. Buna göre;
- (i) E-skuter; ayrı bisiklet yolu veya bisiklet şeridi varsa taşıt yolunda (ii) bisiklet, elektrikli skuter, motorlu bisiklet ve motosikletlerin yayaların kullanmasına ayrılmış yerlerde ve (iii) bunlardan ikiden fazlası taşıt yolunun bir şeridinde yan yan sürülemez.
- E-skuter sürenlerin manevra için işaret verme hali dışında iki elleri ile taşıtlarını sürmeleri zorunludur.
- E-skuter kullananlar, 15 yaşını doldurmuş olmalı ve bedensel ve ruhsal bakımdan sağlıklı bulunmalıdırlar.
- E-skuter ile sırtta taşınabilen kişisel eşya harici yük ve yolcu taşınamaz.
- E-skuter; otoyol, şehirler arası karayolları ve azami hız sınırı 50 km/s üzerinde olan karayollarında kullanılamaz.
- E-Skuterların kamu nizamını bozacak, özel mülkiyeti ihlal edecek ve yayalar, engelliler veya hareket kısıtlılığı olan kişilerin güvenli ve bağımsız hareketlerini, araç ve yaya trafiğini engelleyecek şekilde park edilmesi yasaktır
Ayrıca, sağa ve sola dönüşlerde sürücüler bakımından bisiklet şeridindeki e-skuter kullananlara ilk geçiş hakkını verme zorunluluğu getirilmiştir.
Hizmet Sözleşmesi
Yönetmelik kapsamındaki faaliyetlerle ilgili yetki belgesi sahipleri ile hizmetten yararlananlar arasında sözleşme yapılması zorunluluğu getirilmiş, bu sözleşmenin elektronik olarak yapılması ve onaylanması mümkün kılınmıştır. Buna ek olarak, Yönetmelik kapsamındaki paylaşımlı E-skuter hizmetinden yararlananların, TÜKETİCİNİN KORUNMASI HAKKINDA KANUN KAPSAMINDA TÜKETİCİ SIFATIYLA SAHİP OLDUĞU HAKLARININ MEVCUT OLDUĞU BELİRTİLMİŞTİR.
Ancak buna rağmen E-Skuter şirketleri hizmet sözleşmelerinde HASAR-YARALANMA-ZARAR vb. durumlarda şirketin sorumluluğu olmadığına yönelik maddeler eklemekte bu yolla tüketiciyi haksız şartlara dayanarak böyle durumlarda mağdur etmektedirler. Tüketiciler AĞIR KUSUR ve KASITLARI olmadığı sürece. Sözleşmenin temel unsurlarında aykırı harekette bulunmadıkları sürece şirketin sorumluluğu olduğunu da unutmamalıdırlar.
TKHK TEMEL İLKELER (MADDE 4)
(2) Sözleşmede öngörülen koşullar, SÖZLEŞME SÜRESİ İÇİNDE TÜKETİCİ ALEYHİNE DEĞİŞTİRİLEMEZ.
TÜKETİCİ SÖZLEŞMELERİNDEKİ HAKSIZ ŞARTLAR (MADDE 5)
(1) Haksız şart; tüketiciyle müzakere edilmeden sözleşmeye dâhil edilen ve tarafların sözleşmeden doğan hak ve yükümlülüklerinde dürüstlük kuralına aykırı düşecek biçimde tüketici aleyhine dengesizliğe neden olan sözleşme şartlarıdır.
(2) Tüketiciyle akdedilen sözleşmelerde YER ALAN HAKSIZ ŞARTLAR KESİN OLARAK HÜKÜMSÜZDÜR. Sözleşmenin haksız şartlar dışındaki hükümleri geçerliliğini korur. Bu durumda sözleşmeyi düzenleyen, kesin olarak hükümsüz sayılan şartlar olmasaydı diğer hükümlerle sözleşmeyi yapmayacak olduğunu ileri süremez.
HERHANGİ BİR KAZA DURUMUNDA NE YAPILMALI ZARAR KİMDEN TAZMİN EDİLMELİDİR?
Yukarıda bahsettiğimiz kanuni düzenleme gereği Paylaşımlı E-Skuter kullanıcıları TÜKETİCİ ünvanına sahiptirler. Aynı zamanda Karayolları Trafik Kanunda düzenlenmiş motorsuz taşıt kullanmaktadırlar.
Bu halde E-Skuterlar için Zorunlu Mali Mesuliyet Sigortasından söz edilemez. Yani Tüketici tarafından kullanılırken trafikte, yolda, bahçede kısaca kulanıma açık yerlerde oluşabilecek RİSKLER’in şirket tarafından sigortalanma zorunluluğu bulunmamaktadır. Böyle bir durumda hasarın tek taraflı kaza sonucu olup olmadığı, varsa karşı tarafın yaya veya motorlu taşıt olup olmadığı, kusur durumu gibi bir çok değişkene göre kimin sorumlu olacağı, zararın kimden talep edilebileceği husuları farklılık gösterecektir.
E-Skuter, Motorlu Taşıt İle Kaza Yapılırsa;
Bedensel zararlar özellikle şunlardır:
- Tedavi giderleri.
- Kazanç kaybı.
- Çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar.
- Ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplar.
- Manevi tazminat
Ölüm hâlinde uğranılan zararlar özellikle şunlardır:
- Cenaze giderleri.
- Ölüm hemen gerçekleşmemişse tedavi giderleri ile çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar.
- Ölenin desteğinden yoksun kalan kişilerin bu sebeple uğradıkları kayıplar.
Kaza sonrası öncelikle taraflardan yaralanan olup olmadığına bakılmalı yaralamalı bir kaza ise yetkililere haber verilmelidir. Kaza sonrası sadece maddi hasar oluşmuşsa tüketici ve karşı araç sürücüsü Kaza Tespit Tutanağı tutulmalıdır. Sonrasında TÜKETİCİ şirkete bildirim yapmalı kazaya dair bilgi ve belgeleri paylaşmalıdır. Yapılacak Kusur Değerlendirmesi sonucunda TÜKETİCİ kusursuz çıktığı takdirde şirkete adit E-Skuter’da meydana gelen hasar Karşı Araç Sigortası tarafından, varsa ticari kazanç kaybı araç işleteni tarafından karşılanacaktır.
Eğer E-Skuter Sürücüsü Kusurlu Bulunursa Tüketici’nin ve şirketin sorumluluğu bulunacaktır. Kusur durumu olayın oluş şekline göre Şirket Tüketiciye Rücu etme imkanına da sahiptir.
Ancak KTK’daki rücu sebeplerinin gerçekleşmediği durumlarda, E-Skuter Şirketi Rucü etme imkânı olmayacak hatta TÜKETİCİ yaptığı masrafları şirketten talep edebilecektir.
E-SKUTER- YAYA, BİSİKLET veya TEK TARAFLI KAZA YAPARSA
Bu durumda taraflardan birinin KTK gereği zorunlu sigorta yaptırma zorunluluğu bulunmadığından, sigorta şirketleri devreye girmeyecektir. Karşılan kaza yaralamalı ise yine yetkililere haber verilmeli tutanak tutulmalı. E-Skuter kullannan taraf şirkete haber vermelidir.
Borçlar Hukuku, Tüketici Hukuku ve Ticaret Hukuku açısından düşünüldüğü takdirde hizmet veren paylaşımlı E-Skuter sağlayıcısı şirketin de sorumluluğu söz konusu olabilecektir.
SİGORTA HUKUKU KTK AÇISINDAN TAZMİNAT VE ZARAR
Doğrudan doğruya talep ve dava hakkı (MADDE 97)
Zarar görenin, zorunlu mali sorumluluk sigortasında öngörülen sınırlar içinde dava yoluna gitmeden önce ilgili sigorta kuruluşuna yazılı başvuruda bulunması gerekir. Sigorta kuruluşunun başvuru tarihinden itibaren en geç 15 gün içinde başvuruyu yazılı olarak cevaplamaması veya verilen cevabın talebi karşılamadığına ilişkin uyuşmazlık olması hâlinde, zarar gören dava açabilir veya 5684 sayılı Kanun çerçevesinde tahkime başvurabilir.
Sağlık hizmet bedellerinin ödenmesi
Tazminat ve giderlerin ödenmesi
MADDE 99
Sigortacılar, hak sahibinin zorunlu mali sorumluluk sigortası genel şartlarıyla belirlenen belgeleri, sigortacının merkez veya kuruluşlarından birine ilettiği tarihten itibaren sekiz iş günü içinde zorunlu mali sorumluluk sigortası sınırları içinde kalan miktarları hak sahibine ödemek zorundadırlar.
Yaralamalı trafik kazasında yaralanan e-skutera çarpan sürücünün sigortalı olduğu sigorta şirketine karşı dava açılırken kaza tarihinden itibaren en az 8 yıllık zaman aşımı süresi içinde davanın açılması gerekmektedir.
TBK-TTK-TKHK AÇISINDAN ZARAR KUSUR VE TAZMİNAT
TKHK’A GÖRE TÜKETİCİ: Ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişiyi ifade eder.
Kusur, sorumluluk sebeplerinin başında gelmektedir. TBK m. 49’da buna işaret etmekte; “Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür” şeklinde belirtilmektedir.
Kendi kusurlu davranışı dolayısıyla bir başkasına zarar veren kimsenin bu zararı giderme, tazmin etme yükümlülüğü bulunmaktadır.
Sonuç Olarak;
Tüm bu bilgiler ışığında kiralık paylaşımlı E-Skuter ile yolculuk yaparken kaza meydana geldiği takdirde kazayı yaptığınız taşıt, meydana gelen hasar, yaralanma olup olmadığı, kusur durumu gibi birçok değişken faktör devreye girmekle birlikte Paylaşımlı E-Skuter sağlayıcısı şirketler tüketicilere adeta dayattıkları sözleşmelerle sorumluluktan kaçmaya çalışmaktalarsa bu tam anlamıyla mümkün değildir. E-Skuter sağlaycıları Tüketcilerinin karıştıkları kazalar neticesinde onlara gereken desteği sağlama yükümlülükleri olduğunu unutmamalıdırlar. Tüketiciler ise bilinçli hareket etmeli kaza sonrası bildirim yükümlülüklerini yerine getirmeli hasarın artmasına sebebiyet verecek eylemlerde bulunmamalıdırlar.